Вахталық жұмыс әдісі
Вахталық әдісі – бұл қызметкерлер белгілі бір мерзімде қашықтағы объектіде жұмыс істейтін, содан кейін олар белгіленген мерзімде демалуды бастайтын еңбекті ұйымдастыру жүйесі. Бұл әдіс теңіз, мұнай-газ, тау-кен және құрылыс салаларында кеңінен қолданылады.
Wacht сөзі неміс тілінен шыққан және «күзетші» немесе «барлаушы» дегенді білдіреді. Теңіз тәжірибесінде «вахта» кеме экипажының ауысымдық қызметін білдіреді, мысалы, кемені басқару, жағдайды бақылау немесе техникалық тапсырмаларды орындау.
Бірте-бірте «вахта» әскери-теңіз күштерінде ғана қолданыла бастады, ХХ ғасырда бұл термин белгілі бір жұмыс әдісінің белгісі ретінде, әсіресе, шалғай және (немесе) жетуі қиын аудандарда бекітілді. Бұл кемелердегі теңізшілердің ұзақ ауысуы мен өнеркәсіптік қондырғылардағы вахталық жұмыс кезеңдерінің ұқсастығына байланысты болды.
Сонымен, вахтаның негізгі ерекшеліктерін атап өтуге болады: вахталар кестесі, қашықтағы объектілер, тұру шарттары (тамақтану, тұру, бос уақыт және негізгі медициналық көмек көрсетумен арнайы жабдықталған вахталық кенттерде орналастыру).
Бүгінгі таңда вахталық әдіс әлемдік экономикадағы жұмыспен қамтудың маңызды бөлігі болып қала береді. Ол әртүрлі елдерде төмендегідей қолданылады:
1. Ресей: вахтаның ұзақтығы бір айдан аспауы керек (30 күнтізбелік күн), бірақ ерекше жағдайларда жекелеген объектілерде жұмыс беруші вахтаның ұзақтығын үш айға дейін арттыра алады.
2. АҚШ және Канада: мұнай-газ және тау-кен өнеркәсібінде 14/14 немесе 21/21 кестелері жиі кездеседі, әсіресе, Альберта және Аляска сияқты аймақтарда.
3. Австралия: тау-кен өнеркәсібінде 8/6 (8 күн жұмыс, 6 күн демалыс) немесе 2/1 (2 апта жұмыс, 1 апта демалыс) сияқты қысқа ауысымдар танымал. Алайда шалғай аудандарда ұзағырақ кестелер қолданылады.
4. Еуропа: вахталар келесі салаларда 21 күннен артық қолданылады:
5. Қазақстан: еңбек заңнамасына сәйкес вахтаның стандартты ұзақтығы 15 күнтізбелік күнді құрайды, бірақ қызметкердің жазбаша келісімімен 30 күнге дейін ұзартылуы мүмкін. Бұл, әсіресе, мұнай-газ саласына қатысты.
2024 жылы ашық көздерден жұмыс ұсынысының мысалдары.
Техникалық қызмет көрсету жөніндегі басқарушы, Осло, Норвегия. Жұмыс кестесі жұмыс орнына байланысты 5/2-ден 28/28 күнге дейін өзгереді.
Осылайша, вахталық жұмыс әдісінің терең тарихи тамыры бар және бүгінгі күні бұл жұмыс әдісі қызметкерлердің күнделікті тұрғылықты жеріне оралуы мүмкін емес шалғай аймақтардағы өндірістік процестердің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін таптырмас болып қала береді.
